Tổng quan drama Terra (LUNA) – UST

Hãy cùng Cafe Coin tổng kết lại một tuần “lịch sử” của ngành tiền mã hóa, với sự sụp đổ của blockchain Terra (LUNA) và đồng stablecoin UST.

Lưu ý: Bài viết vì mục đích cung cấp bức tranh toàn cảnh về sự kiện LUNA-UST, có bao gồm một số quan điểm cá nhân, phỏng đoán của tác giả và không nên được xem như lời khuyên đầu tư.

“7 ngày thay đổi lịch sử crypto” của LUNA-UST

Trước hết, hãy điểm qua một số mốc thời gian chính của những sự kiện vừa xảy ra với LUNA-UST.

Ngày 05/05: Vài ngày trước “thảm họa”

– Mô hình LUNA-UST vẫn ổn định

– Luna Foundation Guard (LFG) mua thêm 1,5 tỷ USD Bitcoin từ Three Arrows Capital và Genesis để nâng giá trị quỹ bảo chứng UST lên gần 3,5 tỷ USD, trong đó gần 3 tỷ USD là Bitcoin

Ngày 08/05: Viên domino đầu tiên ngã xuống

– Pool UST “bị tấn công” trên Curve, BTC giảm kéo theo LUNA, dẫn đến việc UST mất ngưỡng 1 USD (de-peg) lần đầu, giảm về 0.9857 USD.

– Các quỹ hậu thuẫn cho Terra, như là Jump Crypto, thu mua lượng lớn UST để trợ giá.

– CEO Terraform Labs (công ty đứng sau LUNA và UST) trấn an cộng đồng là mọi thứ vẫn ổn.

Ngày 09/05: Tình hình tạm ổn định

– UST vẫn chưa về lại mốc 1 USD.

– LFG thông báo “xuất quỹ” 750 triệu USD Bitcoin và 750 triệu UST nhằm ổn định tỷ giá, đưa UST về lại mốc 1 USD.

Ngày 10/05: Nỗ lực cuối cùng của LFG

– UST de-peg lần 2 về 0.60 USD, LUNA sập về 26 USD.

– Luna Foundation Guard chuyển toàn bộ 1,2 tỷ USD Bitcoin còn lại lên các sàn, song không rõ là có bán để trợ giá UST hay không.

– UST sau đó phục hồi lên vùng 0.8 – 0.9 USD.

– UST được Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen lấy làm ví dụ về rủi ro stablecoin.

Sáng ngày 11/05: LUNA – UST đổ sập

– UST tiếp tục de-peg lần 3 về 0.67 USD, LUNA dump về 13 USD.

– Xuất hiện tin đồn Luna Foundation Guard đang gọi vốn từ các quỹ lớn để tiếp tục có thêm tiền cứu UST, song thỏa thuận đã đổ bể khi giá LUNA chia 2 trong vòng 12 giờ đồng hồ.

– Do Kwon trấn an cộng đồng, hứa đang vạch ra kế hoạch giải quyết.

Chiều, tối ngày 11/05: Do Kwon tuyên bố “hy sinh LUNA để cứu UST”

– UST de-peg lần 4 về 0.22 USD, giá LUNA chia 19 lần so với buổi sáng, giảm về 0.68 USD.

– CEO Do Kwon thông báo sẽ gia tăng lượng cung LUNA phát hành ra thị trường để mua vào UST, khôi phục mốc giá 1 USD.

Ngày 12/05: Nhiễu loạn thông tin

– LUNA lập đáy mới của 0.45 USD, UST tạm phục hồi lên 0.8 USD.

– Xuất hiện tin đồn LUNA và UST bị các quỹ đầu tư truyền thống “đánh sập”, các quỹ và sàn nhanh chóng phủ nhận. Cộng đồng crypto “tẩy chay” LUNA-UST.

– Xuất hiện cáo buộc Do Kwon đứng sau dự án BasisCash, một dự án stablecoin thuật toán đã thất bại vào năm 2020.

– Terra công bố kế hoạch đốt 1,3 tỷ UST nhằm kéo giá.

Ngày 13/05: LUNA-UST “vô phương cứu chữa”

– Lượng cung LUNA tăng từ 400 triệu lên 6,9 nghìn tỷ trong vòng 72 giờ, giá giảm về 0.00000112 USD.

– UST de-peg lần 5 về 0.037 USD.

– Binance hủy giao dịch spot, futures, margin và các sản phẩm có liên hệ đến LUNA/UST, chỉ chừa lại 2 cặp spot là LUNA/BUSD và UST/BUSD.

– Terra phải cho dừng blockchain 2 lần trong vòng 12 giờ đồng hồ để đảm bảo an ninh cho mạng lưới.

– Xuất hiện thông tin những nhà đầu tư bị thiệt hại đe dọa gia đình của ông Do Kwon.

– CEO Binance Changpeng Zhao (CZ) “bỏ thái độ trung lập”, chỉ trích cách Terraform Labs xử lý khủng hoảng, CEO quỹ đầu tư Three Arrows Capital “nhận lỗi” trước cộng đồng.

– Terra sau đó đã có cuộc họp với với CZ, quyết định ngừng tăng lượng cung LUNA và nối lại blockchain. Binance nối lại giao dịch LUNA/BUSD và UST/BUSD.

Ngày 14/05: Do Kwon công bố kế hoạch “hồi sinh” Terra

– CEO Do Kwon đề xuất “hard fork” blockchain Terra để đưa về trước thời điểm de-peg ngày 08/05, “đập đi xây lại” token LUNA và phân bổ cho người dùng đáp ứng các điều kiện về nắm giữ LUNA cùng UST.

– CEO Binance tuyên bố kế hoạch của Do Kwon rồi cũng thất bại.

Ảnh hưởng và thiệt hại

LUNA và UST

Tính đến sáng ngày 15/05, tròn 1 tuần kể từ lần de-peg đầu tiên, giá LUNA đã lập mức đáy thấp nhất là 0.00000112 USD – giảm hơn 106 triệu lần kể từ đỉnh 119 USD hồi đầu tháng 4.

Để có thể thấy rõ hơn quy mô của cú dump LUNA, biến động của đồng tiền này trong các ngày 08/05, 09/05, 10/05, 11/05, 12/05 và 13/05 lần lượt là -5.71%, -52,8%, -42,46%, -93,84%, -99,97%, -62,90% và +276,66%.

Kể từ khi ông Do Kwon thông báo kế hoạch “đập đi xây lại” LUNA, giá đồng tiền này đã tăng khi nhiều nhà đầu tư đổ xô “bắt đáy” nhằm trông chờ cho sự kiện hard fork.

Vốn hóa của LUNA từ mức hơn 22 tỷ USD trước ngày 08/05, xếp hạng 10 trên bảng các đồng crypto có vốn hóa cao nhất, giờ đã giảm về chỉ còn 2,4 tỷ USD, đứng thứ 33. Không ai nghĩ là một đồng tiền mã hóa top 10 lại có thể đổ sập nhanh và dữ dội như vậy, điều mà chưa từng được chứng kiến kể từ sự kiện BitConnect vào đầu năm 2018

Trong khi đó, UST tính đến sáng 15/05 đã phục hồi lên mức 0.2 USD kể từ khi chạm đáy 0.037 USD vào hôm 13/05.

Vốn hóa của đồng stablecoin này vẫn đang là hơn 2,4 tỷ USD, đứng thứ 34. UST từ vị thế là đồng stablecoin lớn thứ 3 thị trường khi có lúc cán mốc vốn hóa 18 tỷ USD vào đầu tháng 4 thì giờ đã rơi xuống vị trí thứ 5.

Hệ sinh thái Terra

Theo thống kê từ DefiLlama, blockchain Terra trong 7 ngày gần nhất đã chứng kiến hơn 97,56% giá trị khóa lại (TVL) bị chảy khỏi hệ sinh thái, giảm từ mốc 24 tỷ USD của ngày 08/05 về chỉ còn 604 triệu USD vào sáng 15/05.

Các giao thức DeFi hàng đầu của Terra như Anchor, Mirror cũng ghi nhận TVL mất đến từ 80-90% trong 1 tuần qua.

Terra từ vị thế blockchain có TVL cao thứ 2 ngành tiền mã hóa tính đến đầu tháng 5 và chỉ xếp sau Ethereum, giờ đã tụt hạng về thứ 12.

Riêng Anchor Protocol, giao thức lending là tâm điểm của mô hình LUNA-UST với việc cung cấp lãi suất gửi UST lên đến 18-20%/năm, thì đã ghi nhận một đợt “tháo chạy” khi TVL trên đây chia 10 lần, giảm từ 14 tỷ USD về chỉ còn 1,4 tỷ USD. Giá token ANC của Anchor đã giảm gần 90% trong tuần qua.

Vốn hóa ngành crypto

Cộng với cú điều chỉnh mới đây của Bitcoin, đưa đồng tiền mã hóa lớn nhất thế giới về mức đáy thấp nhất kể từ tận tháng 12/2020 (tức cách đây 17 tháng), “thảm họa” LUNA-UST đã góp phần cuốn phăng hơn 400 tỷ USD vốn hóa khỏi thị trường tiền mã hóa.

TVL mảng DeFi cũng đã giảm từ mức 186 tỷ USD vào ngày 08/05 về 111 tỷ USD vào sáng 15/05, tương đương -40%.

Uy tín của Terra (LUNA), UST và rủi ro pháp lý

Một thiệt hại khác không thể bỏ qua là việc niềm tin vào Terra (LUNA) và UST đã mất hoàn toàn, khi thiệt hại cho nhà đầu tư là quá lớn.

Không ít người cứ nghĩ LUNA vào hôm 12 và 13/05 đã giảm rất nhiều rồi nên tranh thủ bắt đáy, song không biết rõ là mô hình quy đổi LUNA-UST hoạt động ra sao, cộng với việc Terraform Labs gia tăng nguồn cung LUNA vô tội vạ, dẫn đến việc giá cứ tiếp tục giảm. Thực tế thì Terra vẫn duy trì nguyên lý 1 UST lúc nào cũng đổi được lượng LUNA trị giá 1 USD, nên những người am hiểu mô hình chỉ cần mua UST trên thị trường với giá rẻ hơn nhiều so với mốc 1 USD, mang lên Terra để đổi lấy lượng LUNA trị giá 1 USD và tiếp tục xả, kiếm lời đến 80% nếu như xét giá UST ở mốc 0.2 USD. Đó là chưa kể họ còn có thể lập vị thế short để “ăn gấp hai” khoản đầu tư của mình.

Chưa có thống kê nào chỉ ra được số tiền mà những người “bắt đáy” LUNA đã mất, song con số chắc chắn sẽ là rất lớn.

Ngoài ra, cũng phải kể đến rủi ro pháp lý, đầu tiên là với đội ngũ Terraform Labs và nhất là cá nhân ông Do Kwon. Đã có nhiều tin đồn về việc nhà đầu tư đang tập hợp với nhau để tố cáo ông Do Kwon lên cảnh sát Singapore (nơi Terraform Labs có văn phòng hoạt động), song chưa được kiểm chứng.

Chưa hết, các cơ quan quản lý tài chính toàn cầu sẽ để ý hơn đến lĩnh vực tiền mã hóa sau vụ việc này, nhưng với ánh mắt vô cùng tiêu cực. Một số ý kiến cho rằng sự sụp đổ của LUNA-UST đã khiến thị trường tiền mã hóa thụt lùi về lại năm 2018 và giờ đây, những quy định pháp lý nếu sắp được ban hành sẽ càng khắt khe hơn, có nguy cơ triệt đường sáng tạo.

Nhiều người đã bắt đầu sử dụng cụm từ “vết nhơ” để nói về LUNA-UST, gắn nó với những sự kiện khét tiếng khác trong lịch sử ngành crypto như vụ Mt. Gox, The DAO Hack, Silk Road/The Pirate Bay, Trung Quốc cấm crypto, các vụ hack nghiêm trọng nhất và drama Andre Cronje – Solidly.

Trong khi đó, người đứng đầu nhiều nền tảng blockchain lớn đã mời gọi những đội ngũ và dự án trên Terra chuyển sang blockchain của họ.

For Terra community projects who want a shared chain, choose @0xPolygon POS chain(ZKRollup soon)

If you are looking for an app specific chain, you can go for SUPERNET

-No weird restrictions on Validators/Bridge
-Future possibility to make your chain a rollup
-Eth community love https://t.co/Ek803OZQlL

— Sandeep – Use Stripe on Polygon ? (@sandeepnailwal) May 15, 2022

Blockchain Juno dùng chung nền tảng Cosmos với Terra thì còn đang bỏ phiếu lập quỹ tài trợ 1 triệu JUNO (khoảng 4,6 triệu USD) để hỗ trợ cho các dự án muốn di cư qua đây.

Chính những động thái lôi kéo ấy làm dấy lên lo ngại “chảy máu nhân tài” và làm Terra không còn động lực phát triển kể cả khi có khôi phục thành công.

“Hiệu ứng dây chuyền” lên ngành crypto

Tác động dễ thấy nhất của LUNA-UST chính là việc các dự án stablecoin khác cũng bị ảnh hưởng. Từ các đồng stablecoin thuật toán như USDN của Waves, USDX của Kava cho đến đồng stablecoin lớn nhất thị trường là USDT đã bị de-peg khi nhà đầu tư ồ ạt đổ sang những lựa chọn “uy tín” hơn như USDC và BUSD. TVL của các hệ sinh thái Waves và Kava còn bị thiệt hại nặng khi người dùng đổ xô rút tiền.

Sự sụt giảm giá trị nhanh chóng của thị trường crypto sau đó cũng đã làm mất cân bằng nhiều pool thanh khoản và token neo giá, ví dụ như stETH (token khóa ETH của Lido) và cvxCRV (token khóa CRV của Convex). Điều đó dẫn đến rủi ro “hòn tuyết lăn” khi phần lớn các token trên đều gắn liền với các khoản vay DeFi và khi giá giảm, dự án phải thanh lý vị thế của người dùng và bán tài sản ra thị trường, càng tạo thêm áp lực đè nặng lên thị trường.

Những dự án trực tiếp tích hợp LUNA/UST như giao thức lending Venus Protocol trên BNB Chain thì gặp lỗi oracle giá khi thị trường biến động quá mạnh, dẫn đến thiệt hại 13.5 triệu USD. Blizz Finance trên Avalanche cũng gặp lỗi oracle giá, khiến thanh khoản trong dự án tụt từ 10 triệu USD về 0. Danh sách các dự án bị liên đới còn có Gro Protocol của Avalanche và Mushroom Finance (multichain).

Sàn Crypto.com thì tuyên bố gặp lỗi hiển thị giá và đảo ngược toàn bộ các giao dịch diễn ra trong một tiếng đồng hồ sàn gặp lỗi vào ngày 12/05, bồi thường cho mỗi người dùng bị ảnh hưởng 10 USD. Rất nhiều người dùng đã tỏ thái độ bất bình vì giao dịch lời của họ bị đảo ngược.

Một rủi ro tiềm tàng khác là nhiều dự án tiền mã hóa/quỹ đầu tư lớn có tiếp xúc hay trực tiếp bỏ tiền vào LUNA/UST bị ảnh hưởng.

Quỹ đầu tư Hashed được cho là thiệt hại nặng nhất, có thể lên đến 3,5 tỷ USD, vì họ đang là người nắm giữ đến hơn 11% lượng token LUNA staking trên Terra. Quỹ Jump thì là đơn vị thu mua UST vào thời điểm de-peg ban đầu.

Galaxy Digital, công ty đầu tư tiền mã hóa của tỷ phú Mike Novogratz (người đã xăm hình LUNA lên tay) và là một trong những VC đã bỏ tiền vào dự án, báo lỗ 300 triệu USD chỉ từ đầu tháng 04/2022 đến nay, khả năng cao là vì khoản đầu tư vào hệ sinh thái Terra.

Nhiều dự án lending crypto như Celsius Network, Alice đều đã bị cộng đồng “réo tên” vì có thể đã gửi tiền của người dùng lên Anchor để nhận lãi 18%-20%. Dù đơn vị đã lên tiếng rằng tình hình vẫn trong tầm kiểm soát, song sự thật thì chỉ có họ mới biết.

Thật sự thì không thể nào đong đếm được con số chính xác thiệt hại mà “thảm họa” LUNA-UST đã, đang và sắp sửa gây ra cho thị trường tiền mã hóa, chúng ta chỉ có thể ước tính từ những gì đang có.

    Giá LUNA giảm 80% trong 72h, liệu Terra có cứu nổi Luna?